Omschrijving
Fort Werk aan het Spoel - onderdeel van het cultureel erfgoed van de Nieuwe Hollandse Waterlinie – maakte meer dan drie eeuwen deel uit van de belangrijkste defensielinie van Nederland. Tot 1993 bleef het fort in bezit van het ministerie van Defensie. Daarna volgde een periode van verval met bijbehorende krakers. Vanwege de cultuurhistorische waarde kocht de gemeente Culemborg het fort aan in 2001 met het doel er een publieke functie aan te geven. Bij herontwikkelingsplannen werd gezocht naar een organisatie die Werk aan het Spoel nieuw leven in kon blazen. De keuze viel in 2010 op het initiatief van enkele Culemborgse burgers verenigd in Stichting Werk aan het Spoel en het hierop aansluitende plan van biologisch restaurant de Veldkeuken.

Onderdeel van Werk aan het Spoel is het nieuwgebouwde Forthuis. Een klein project in een uitgestrekt Hollands landschap dat onderkomen biedt aan dagrestaurant De Veldkeuken en Het Werklokaal. Het haaks op de Goilberdingerdijk staande Forthuis vormt een harmonisch geheel met de dakwelvingen en grasverheffingen van omliggende bunkers en vestingwal. Dit wordt mede versterkt door de egale vergrijzing van het hout op de gevel.

In het ontwerp zijn verwijzingen te vinden naar de militaire geschiedenis - de hoekige tanks uit WO-1 vormden een bron van inspiratie. Zo is deze camouflageachtige architectuur ontstaan. Aan de amfitheaterzijde zijn de kozijnen als kleine kijk- en schietgaten. De waaiergevel levert een optisch bedrog en draagt bij aan de bijzondere uitstraling van het gebouw. Het torendeel is bekleed met horizontale planken. Op de twee overlangse gevelvlakken zijn de houten delen links en rechts ‘vastgezet’ en lopen vandaar uitwaaierend naar het midden naar elkaar toe waardoor het lijkt alsof de twee geveldelen in een hoek naar voren springen.
Ook het interieur verwijst naar de geschiedenis van de locatie. Om redenen van landelijke locatie en duurzaamheid was het de bedoeling het hele gebouw in hout te detailleren. Het beschikbare kleine budget maakte dat niet haalbaar. Nu kent het Forthuis een constructie van basic militair in het zicht gelaten verzinkte stalen I-liggers/–kolommen met stalen windverbanden waartussen met hout afgewerkte binnenwanden.
Via tegenover elkaar liggende glaspuien heb je vanuit het restaurant doorzicht beide kanten op waardoor het huiselijk aandoende eetvertrek wordt opgenomen in het landschap – een gevolg van de intensieve samenwerking met de landschapsarchitect. De uitkijktoren van het Forthuis, geen onderdeel van het pve maar door de architect toegevoegd aan het programma, biedt mooie panorama’s op omgeving en de plek van het Fort hierin.

Het eenvoudige met hout beklede gebouw geeft aan deze historische omgeving een duidelijke toevoeging met een specifieke eigenheid, waar het water nu als een verdedigingsgracht omheen staat.

Houttoepassingen binnen het project
Plato Populieren (Stiho Utrecht); blanke vurentriplex; gelamineerd vuren balken; meranti-kozijnen.

Motivatie
Bij aankomst over de Goilberdingerdijk, valt het haaks daarop staande Forthuis harmonisch samen met de dakwelvingen en grasverheffingen. Dit wordt versterkt doordat de houten gevelbekleding waarmee het gebouw is aan alle zijdes is bekleed, al mooi egaal is vergrijsd.

Om redenen van landelijke locatie en duurzaamheid was het de bedoeling het hele gebouw in hout te detailleren, maar met het beschikbare kleine budget was dat niet haalbaar. Nu kent het Forthuis een constructie van stalen I-liggers en –kolommen met enkele stalen windverbanden, waartussen houtskeletbouwwanden zijn geplaatst. Binnen is dit antracietkleurige ligger- en kolommenstelsel basic militair in het zicht gelaten. De constructie is aan de binnenkant met blanke vurentriplex platen afgewerkt en aan de buitenkant, inclusief het dak, met een onbehandelde bekleding van FSC-gecertificeerd Plato Populieren (23 x 200 mm). De overdreven breedte van de genagelde, ruigbezaagde delen verwijst naar de inspiratiebron van het ontwerp: de tank. Populieren was een bij het rivierenlandschap passende keuze. Het heeft ook minder noesten dan vuren, waardoor het veiliger is als afsluitende dakbedekking.
Het dak wordt gedragen door gelamineerd vuren balken (71x271 mm). De verdiepingsvloer heeft een dergelijke constructie met dezelfde afmetingen. Alle kozijnen zijn van eveneens antracietgrijs FSC-gecertificeerd meranti, welke kleur de plavuizen ook hebben. Eronder zit vloerverwarming. Aan de amfitheaterzijde zijn de kozijnen als kleine kijk- en schietgaten. Wanneer je midden in het restaurant staat, heb je door grote tegenoverliggende puien een doorzicht beide kanten op, waardoor het huiselijk aandoende eetvertrek ineens een ruimtelijke schaalsprong maakt.

De dubbele gevelbekleding met Plato Populieren bestaan uit een dichte wand, verticale stijlen en daarop nogmaals een open plankenwand met naden van 10 tot 125 mm. De planken zijn als een waaiergevel vastgezet. Op het torendeel lopen de planken horizontaal. Op de twee overige overlangse gevelvlakken zijn de delen echter links en rechts ‘vastgezet’ en lopen vandaar schuin uitwaaierend naar het midden naar elkaar toe. Resultaat is een optisch bedrog waardoor het van een afstand lijkt alsof deze twee geveldelen in een hoek naar voren springen.

Korte omschrijving activiteiten inschrijver
GENT&MONK architecten bna is een landelijk opererend architectenbureau. Onze ontwerpvisie: mens en locatie staan centraal. Het toevoegen van meerwaarde is altijd uitgangspunt in onze ontwerpen. Een ontwerp moet immers de bestaande situatie versterken.

Website: www.gent-monk.nl